Temat projektu badawczego

Refleksyjność nauczycielek i nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca codzienności przedszkolnej i szkolnej

Okres gromadzenia materiału empirycznego:

do 10 styczenia 2024

Wprowadzenie do badań

Kategorią kluczową dla projektu jest refleksyjność dotycząca codzienności przedszkolnej i szkolnej. Bliskie nam rozumienie tej kategorii stanowi konsekwencję rekonstrukcji jej znaczenia, która została dokonana w ramach wcześniej zrealizowanego projektu badawczego (projekt badawczy nt. "Refleksja nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca pracy z uczniami (w perspektywie badań rekonstrukcyjnych)" przygotowała i zrealizowała – pod kierunkiem naukowym Prof. dr hab. Ewy Filipiak w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – Joanna Szymczak). Ramę teoretyczną dla myślenia i rekonstruowania znaczenia kategorii stanowiły następujące teorie i koncepcje: (1) konstruktywizm w ujęciu H. Bernera i N. Goodmana , (2) konstrukcjonizm w ujęciu K. J. Gergena, (3) konstruktywistyczny model poznania w ujęciu A. Zybertowicza, (4) nie-klasyczna socjologia wiedzy w ujęciu A. Zybertowicza, (5) teoria strukturacji A. Giddensa, (6) socjokulturowe podejście J. Brunera, (7) koncepcja myślenia refleksyjnego J. Deweya, (8) poznawcza koncepcja człowieka J. Kozieleckiego, (9) koncepcja refleksyjności i bezrefleksyjności E. J. Langer, (10) koncepcja refleksyjnej praktyki Donalda Schöna, (11) koncepcja zdarzeń krytycznych Davida Trippa. Ponadto istotne były znalezione w literaturze ujęcia definicyjne takich kategorii i pojęć, jak: refleksyjność, refleksja, rodzaje refleksji, właściwości refleksyjnego nauczyciela oraz ich znaczenie w i dla pracy nauczyciela. W pojmowaniu codzienności (przed)szkolnej pomocne były dla nas rozważania A. Szyller.

Uczestniczki i uczestnicy badań

Do udziału w projekcie badawczym zapraszamy nauczycielki i nauczycieli edukacji przedszkolnej oraz klas I-III szkoły podstawowej, pracujących w przedszkolach i szkołach w Polsce. Mamy nadzieję, że po przeprowadzeniu badań będziemy mogli (czyniąc podstawą uzyskane, poddane analizie i interpretacji, wyniki) zaproponować nauczycielkom i nauczycielom określoną (lub określone) propozycję (lub propozycje) edukacyjną (lub edukacyjne), która (które) będzie (będą) odpowiedzią na ich potrzeby związane z refleksyjnością dotyczącą codzienności przedszkolnej i szkolnej.

Rys metodologiczny projektu

Przedmiotem badań jest refleksyjność nauczycielek i nauczycieli wczesnej edukacji dotycząca codzienności przedszkolnej i szkolnej. Refleksyjność rozumiemy jako zdolność obserwowania codzienności (przed)szkolnej, zdolność analizowania tej codzienności, zdolność poszukiwania i kreowania rozwiązań oraz poprzedzonego namysłem wprowadzania ich do własnej działalności.

Przedmiotem poznania są deklarowane przez uczestniczki i uczestników badań: strategie obserwowania codzienności (przed)szkolnej, strategie analizowania tej codzienności, strategie poszukiwania i kreowania rozwiązań oraz poprzedzonego namysłem wprowadzania ich do własnej działalności, a także rozwinięcie refleksyjności.

W projekcie identyfikujemy przestrzeń kulturową dla dwóch rodzajów celów, tj. celu teoretyczno-poznawczego i celu praktyczno-wdrożeniowego. Celem teoretyczno- poznawczym będzie poznanie właściwości refleksyjności nauczycielek i nauczycieli wczesnej edukacji dotyczącej codzienności przedszkolnej i szkolnej. Celem praktyczno- wdrożeniowym będzie (być może) stworzenie przez nas oferty edukacyjnej dla nauczycielek i nauczycieli wczesnej edukacji, która odpowie na potrzeby respondentek i respondentów w zakresie refleksyjności. Na etapie planowania badań trudno nam jednoznacznie zadeklarować osiągniecie tego celu. Dążenie do jego urzeczywistnienia będzie zależało od wyników przeprowadzonych badań.

Główny problem badawczy formułujemy następująco: Jak przedstawiają się właściwości refleksyjności nauczycielek i nauczycieli wczesnej edukacji dotyczącej codzienności przedszkolnej i szkolnej?

Problemy szczegółowe wyrażamy w następujący sposób:

1. Jak przedstawiają się właściwości strategii obserwowania codzienności przedszkolnej i szkolnej, spośród uwzględnionych w badaniach, deklarowane przez uczestniczki i uczestników badań?
2. Jak przedstawia się specyfika strategii analizowania codzienności przedszkolnej i szkolnej, spośród uwzględnionych w projekcie, deklarowana przez respondentki i respondentów?
3. Jak przedstawia się charakterystyka strategii poszukiwania i tworzenia rozwiązań oraz poprzedzonego namysłem wprowadzania ich do własnej działalności, spośród uwzględnionych w badaniach, deklarowana przez nauczycielki i nauczycieli wczesnej edukacji uczestniczących w projekcie?
4. Jak bardzo rozwiniętą refleksyjność dotyczącą codzienności przedszkolnej i szkolnej deklarują respondentki i respondenci?

W badaniach świadomie rezygnujemy ze stawiania hipotez. Przedsięwzięcie badawcze ma charakter eksploracyjny. Nie sprzyja ono weryfikowaniu twierdzeń wywiedzionych z określonej teorii.

Metodą gromadzenia materiału empirycznego jest ankieta, a narzędziem autorski Kwestionariusz Refleksyjności Nauczycieli Wczesnej Edukacji dotyczącej Codzienności Przedszkolnej i Szkolnej. Narzędzie pomaga odpowiedzieć na następujące pytanie: jak przedstawiają się właściwości strategii: obserwowania, analizowania, poszukiwania i kreowania rozwiązań oraz poprzedzonego namysłem wprowadzania zmian we własnej działalności, z których korzystają nauczycielki/nauczyciele?

Zgromadzony materiał empiryczny zostanie poddany analizie przy wykorzystaniu standardowych metod statystyki opisowej, w szczególności miary położenia, w tym tendencji centralnej, średniej i mediany; miary zróżnicowania (odchylenie standardowe); miary asymetrii oraz miary koncentracji. Do analizy wykorzystane zostanie oprogramowanie Statistica autorstwa StatSoft w wersji 13.1 lub nowszej.

Dobór próbki badawczej jest doborem nielosowym celowym. Kierując się pytaniem badawczym, do udziału w badaniach zapraszamy wyłącznie nauczycielki i nauczycieli edukacji przedszkolnej oraz nauczycielki i nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej, pracujące/ pracujących w placówkach w Polsce.